بررسی تأثیر عوامل جغرافیایی بر حرارت سطحی با استفاده از تصاویر ماهواره ای در مخروط آتشفشانی تفتان

با توجه به پایش دمای سطح زمین در تعداد محدودی از ایستگاه های هواشناسی بصورت نقطه ای و نیاز به توزیع مکانی دمای سطح در پهنه وسیع و به طور همزمان، برآورد دمای سطح زمین به روش سنجش از دور گزینه مناسبی محسوب می شود. الگوریتم توازن انرژی سطح زمین (سبال)، الگوریتم نسبتا جدیدی است که در اکثر نقاط دنیا برای برآورد دما و سایر شارهای گرمایی در سطح مورد استفاده قرار گرفته و نتایج رضایت بخشی داشته است. هدف این تحقیق، بدست آوردن دمای سطحی و بررسی ارتباط آن با عوامل توپوگرافی نظیر ارتفاع و جهت، لیتولوژی و مورفومتری برخی از لندفرم ها در مخروط آتشفشانی تفتان می باشد. در این تحقیق بوسیله ی تصویر ماهواره ا ی etm+ و داده باند حرارتی این ماهواره با استفاده از روش سبال و نرم افزارهایenvi وidrisi ، نقشه حرارتی منطقه مورد مطالعه تهیه شد. نقشه برخی از لندفرم های این منطقه نظیر خط الرأس ها و خط القعرها براساس روش بررسی منحنی میزان های منطقه از طریق نقشه توپوگرافی و google earth تولید شده اند. از طرفی نقشه های توپوگرافی نظیر آبراهه ها، مدل رقومی ارتفاع، جهت و زمین شناسی در محیط نرم افزار arc gis رقومی و یا تولید گردیده اند. سپس با انطباق و همپوشانی نقشه های مذکور با نقشه دمای سطح زمین و استفاده از تحلیل zonal statistic، دمای سطح زمین در هر طبقه ارتفاعی، جهت جغرافیایی، سازند و لندفرم های خاص بدست آمده است. بطور کلی نتایج نشان می دهد که در طبقات ارتفاعی بالاتر همانند اثر افزایش ارتفاع روی کاهش دمای هوا، دمای سطح زمین نیز کاهش می یابد. علاوه بر این، حداقل دما در سازند آندزیت جدید تفتان و حداکثر دما در سازند سیلت استون و گل سنگ با میان لایه های توف آندزیتی به چشم می خورد. داده ها نشان می دهند که در میزان دمای سطحی مخروط آتشفشانی تفتان، جهات جغرافیایی نقش بسیار مهمی را ایفاء می نمایند به طوری که بین جهت غربی (کمترین میانگین دما) و جهت شرقی (بیشترین میانگین دما)، 08/3 درجه سانتیگراد و بین جهت شمالی (حداقل دما) و جهت شرقی (حداکثر دما)، 05/18 درجه سانتیگراد اختلاف دمایی به چشم می خورد. در مورد لندفرم ها نیز بین خط الرأس ها و خط القعرها از نظر دمایی اختلاف وجود دارد. این در حالی است که حداکثر دمای بین خط الرأس ها در جهت شرق و حداقل آن در جهت غرب با اختلاف دمایی حدود 5 درجه سانتیگراد به چشم می خورد که نقش جهت بخوبی در نتایج آن مشهود است. در مورد خط القعرها نیز وضعیت مشابهی حکمفرماست. بنابراین با در نظر گرفتن شرایط دمایی در جهات جغرافیایی و سازندهای مختلف، می توان به کاشت محصولات کشاورزی سازگار و برنامه ریزی محیطی مناسب اقدام نمود.